به حالتی گفته می شود که چشم ها هم محور نباشند. این عارضه یکی از شایع ترین مشکلات چشمی در کودکان می باشد که حدود 4درصد کودکان کمتر از 6 سال (دختر یا پسر) را درگیر می کند. در این بیماری ممکن است یک یا هر دو چشم به سمت داخل، خارج، بالا یا پایین منحرف شود و نیز ممکن است بیش از یکی از موارد مذکور به طور همزمان در یک کودک مشاهده شود. نام دیگر این بیماری «لوچی» است.

عملکرد همزمان چشم ها:

در دید طبیعی زمانی که دو چشم بر روی یک نقطه واحد تمرکز کنند، مغز تصاویر تشکیل شده در دو چشم را با هم ترکیب کرده و به یک تصویر واحد و سه بعدی تبدیل می کند که این تصویر سه بعدی باعث درک عمقی اشیا می شود. وقتی که یکی از چشم ها در محور طبیعی خود نباشد، دو تصویر مختلف به مغز ارسال می شود. در کودکان، مغز یاد می گیرد که از تصویر چشم منحرف صرف نظر کند و فقط تصویر چشم سالم را ببیند، در این حال حتی اگر در ابتدا دوبینی وجود داشته باشد، به سرعت از بین رفته و کودک درک عمقی اشیا را هم از دست می دهد.

بالغین مبتلا به استرابیسم اکتسابی، اغلب دوبینی دارند، زیرا مغز تصویر را از هر دو چشم دریافت می کند و قادر به حذف تصویر چشم منحرف نیست.

علت استرابیسم

در کنترل حرکات دو چشم، شش عضله دخالت دارند که یکی از این عضلات چشم را به سمت داخل و دیگری به سمت خارج حرکت می دهد. چهار عضله دیگر در حرکت چشم به سمت بالا، پایین و گوشه ها دخالت دارند. برای تمرکز دو چشم بر روی یک نقطه، عملکرد همزمان و هماهنگ عضلات چشم الزامی است. در حرکات همزمان دو چشم نیز باید عضلات هردو چشم هماهنگ عمل کنند. مغز عملکرد عضلات را کنترل می کند واختلال در عملکرد هر یک از عضلات و یا عملکرد مغز منجر به استرابیسم می شود.

سایر بیماری های زمینه ای چشم که کاهش بینایی ایجاد می کنند مانند آب مروارید یا آسیب های چشمی نیز ممکن است منجر به استرابیسم شوند. در بسیاری از کودکان مبتلا به لوچی، علت دقیق آن مشخص نیست.

توجه: استرابیسم در کودکانی که سابقه فامیلی دارند، شایع تر است.

علائم شایع استرابیسم

. انحراف چشم کودک به سمت داخل، خارج، بالا یا پایین (مهم ترین علامت)

2. ناتوانی در تداوم تمرکز چشم بر روی یک شی

3. بستن یک چشم در نور

4. کج کردن سر به یک سمت

* شایع ترین انواع استرابیسم:

ایزوتراپی مادرزادی: در این حالت که شایع ترین نوع استرابیسم در نوزادان می باشد، چشم به داخل منحرف می شود. در اکثر موارد درمان آن جراحی است.

ایزوتراپی تطابقی: یکی از انواع شایع استرابیسم در سنین بالاتر از دو سال می باشد. در این حالت برای دیدن شفاف تر اشیا در فواصل دور، نزدیک یا هردو، یکی از چشم ها به داخل منحرف می شود. این اختلال با تجویز عینک و گاهی عینک دوکانونی قابل درمان است، ولی در صورت عدم اصلاح، جراحی توصیه می شود.

اگزوتراپی: یکی دیگر از انواع شایع استرابیسم اگزوتراپی می باشد. در این حالت با تمرکز کودک بر روی یک شی به خصوص در فاصله دور، چشم به خارج منحرف می شود. این اختلال ممکن است به صورت متناوب به خصوص در هنگام خستگی یا بیماری دیده شود. گاهی تنها علامت بیماری بستن یکی از چشم ها در نور خورشید است. درمان این مشکل در موارد خفیف استفاده از عینک، ورزش های چشمی، قراردادن پوشش بر روی چشم و یا منشور است، ولی در اغلب موارد به خصوص در موارد شدید، درمان قطعی آن جراحی است.

* لوچی کاذب یا سودواسترابیسم:

در این حالت چشمان کودک به طور کاذب منحرف به نظر می رسد، در حالیکه در حقیقت اینطور نیست. سودواسترابیسم چشمان کودک به طور کاذب همگرا یا واگرا به نظر برسد، در حالیکه در واقع چشم ها هم محور هستند. حالت اول در نوزادان و کودکان کم سن شایع است و ناشی از پل بینی پهن یا وجود چین پوستی بین بینی و گوشه داخلی چشم می باشد. این وضعیت با رشد ساختمان صورت به تدریج از بین می رود.

در حالت دوم که شیوع کمتری دارد، چشم ها به طور کاذب انحراف به خارج دارند، ولی در واقع این گونه نیست و این تلقی ناشی از شکل خاص ساختمان صورت می باشد. جهت افتراق استرابیسم و سودواسترابیسم، توصیه می شود کودک تحت معاینه های کامل چشم پزشکی قرار گیرد

درمان استرابیسم

رمان اختصاصی لوچی در کودک بر مبنای معیارهای زیر انجام می شود:

1. سن کودک، سلامت عمومی و سابقه پزشکی

2. تحمل کودک جهت پذیرش درمان های اختصاصی

3. علت استرابیسم

4. نوع استرابیسم و شدت آن

توجه: درمان شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:

- استفاده از عینک یا منشور

- قطره های چشمی

- ورزش های چشمی

- استفاده از پوشش بر روی یک یا هر دو چشم به طور متناوب (در صورت وجود هم زمان تنبلی چشم، این روش به اصلاح آن کمک می کند.)

- جراحی: در صورت تشخیص پزشک و عدم پاسخ به سایر درمان ها، این روش یکی از بی خطرترین و موثرترین روش های درمان استرابیسم است.

* اهداف درمان:

1. هم راستا شدن چشم ها

2. عملکرد مناسب حرکات دو چشمی

3. تکامل مطلوب بینایی و دستیابی به دید واحد دو چشمی

مراقبت پس از جراحی

چه عمل تحت بیهوشی عمومی انجام شده باشد، چه با تزریق داروی بی حسی موضعی و آرام بخش، بیمار باید پس از جراحی تحت نظر باشد. کودکان می توانند پس از دو روز به مدرسه برگردند. بزرگسالان اجازه ندارند روز جراحی و فردای آن رانندگی کنند و باید حدود یک هفته مرخصی بگیرند. دوبینی پس از عمل ممکن است چند ساعت تا چند روز یا یک هفته یا بیشتر ادامه داشته باشد، البته دوبینی به ندرت طولانی تر از یک هفته است. در این مدت بیمار باید هنگام انجام بعضی فعالیت ها به ویژه رانندگی احتیاط کند.

درد پس از عمل جزئی است و معمولاً با مصرف مسکن هایی مانند ایبوپروفن (مورتین) یا استامینوفن (تایلنول) و کمپرس سرد آرام می شود. پزشک برای بزرگسالان و کودکان بزرگ تر مسکن تجویز می کند. محدودیت اصلی پس از جراحی استرابیسم این است که شنا کردن به مدت دو هفته ممنوع است. چشم یک تا دو هفته قرمز است، به ویژه اگر جراحی ثانویه یا ترمیمی باشد.

* توصیه چشم پزشکان به والدین

تشخیص و درمان به موقع استرابیسم می تواند از صدمات دائمی جلوگیری کند. معاینه چشم پزشکی برای تمامی کودکان توصیه می شود. در صورت مشاهده علائم استرابیسم در کودک و یا وجود سابقه فامیلی استرابیسم، تنبلی چشم یا سایر بیماری های چشمی، معاینه کامل چشم پزشکی در اسرع وقت و در سنین کمتر از 3 سالگی لازم است